Şampiyonlar Ligi sona erdi. Kupa Madrid’e giderken, nasıl oldu da kasasına daha çok para koyan Juventus oldu? Bu sorunun peşinden UEFA’nın muhasebe defterine doğru bir yolculuğa çıktım. Edinebildiğim bilgiler ışığında UEFA’nın gelir dağıtım sistemini açıklamaya çalışacağım.
Bu sezon ŞL’ni finalde kaybeden Juventus (€109.2M), Şampiyonlar Ligi’nde Real Madrid’den (€80.9M) daha çok gelir elde etti. (@CalcioFinanza) pic.twitter.com/AVQ1Xcy9Lk
— Futbol Akademi (@Futbol_Akademi) 5 Haziran 2017
UEFA, 2016-2017 sezonunun başında elde ettiği gelirlerin dağıtımına dair bir açıklama yayınladı. Bu sezonki dağıtım sistemine göre, UEFA’nın düzenlediği çeşitli turnuvalardan (Şampiyonlar Ligi, Avrupa Ligi ve Süper Kupa) elde ettiği gelirler tek bir hesapta toplanıyor. UEFA 2016-2017 yılında bu hesapta birikecek paranın 2.35 milyar € seviyesinde olacağı tahmin ediliyor. Bu paranın %12’sine tekabül eden 282 milyon €, doğrudan UEFA’nın kasasına gidiyor. Bu payın alınma nedeni olarak bu turnuvaların düzenlenmesi faaliyetlerindeki maliyetler gösteriliyor. Ayrıca %8.5’lik bir payın ise (199.7 milyon €) kulüpler ve ulusal futbol federasyonlarına dayanışma ücreti olarak dağıtılacağı ifade ediliyor. Bir diğer %8’in ise Avrupa futbolunu geliştirmek için kullanılmak üzere, UEFA’nın tasarrufunda kalacağı belirtiliyor.
Hesapta kalan 1.7187 milyar € ise Şampiyonlar Ligi ve Avrupa Ligi’ne katılan takımlar arasında paylaştırılacak. Bu paranın da 1.3189 milyar €’luk kısmı Şampiyonlar Ligi’ne katılan kulüpler arasında bölüştürülürken; Avrupa Ligi kulüplerinin payına düşen ise 399.8 milyon € oluyor.
Şampiyonlar Ligi’nin oldukça karlı bir turnuva olduğunu görüyoruz. Bu da kulüpler tarafından neden bu denli önemsendiğinin açıklayıcısı oluyor. Geçen yıla oranla bu sezon dağıtılan miktarda %10’luk bir artış olduğu da dikkatlerden kaçmıyor.
Gelir Dağıtımı
Peki 1 milyar €’nun üzerindeki bu para nasıl dağıtılıyor? Kulüplere dağıtılacak para iki gruba ayrılıyor. UEFA bu iki grubu “Fixed Amounts” ve “Market Pool” olarak adlandıyor olsa da onları başarı primleri ve havuz gelirleri olarak kabul edebiliriz. 2016-2017 sezonunda kulüplere performanslarına dayalı olarak dağıtılan başarı primlerinin toplamda 761.9 milyon € olacağı, dağıtılacak havuz gelirlerinin ise toplam 507 milyon €’ya tekabül edeceği hesaplanıyor.
Fixed Amounts
Anlamını daha iyi karşıladığına inandığım için başarı primleri olarak ifade ettiğim “Fixed Amounts” grubunda tarife şu şekilde belirlenmiş:
Playoff Bonusu: 50 milyon €, playofflara katılım gösteren 20 takım arasında paylaştırılıyor. Playoff galipleri 2 milyon € alırken, kaybedenler 3 milyon € ile teselli ediliyor.
Katılım Bonusu: Grup aşamasına kalmaya hak kazanan 32 takımın her birine 12.7 milyon € dağıtılıyor.
Performans Bonusu: Grup aşamasındaki her galibiyet 1.5 milyon, beraberlik ise 500 bin € değerinde.
Son 16 Turu Bonusu: Gruplardan çıkma başarısı gösteren 16 takım 6’şar milyon €’yu kasasına koyuyor.
Çeyrek Final Bonusu: Çeyrek finale adını yazdıran 8 takım 6.5 milyon € daha kazanıyor.
Yarı Final Bonusu: 4 başarılı takımın her birine 7.5 milyon € veriliyor.
İkincilik Bonusu: Finalde kaybeden takım 11 milyon €’luk ikincilik primi ile teselli ediliyor.
Şampiyonluk Bonusu: Finali kazanan takım kupayla birlikte 15.5 milyon €’yu da evine götürüyor.
Market Pool
Benim yukarıda havuz gelirleri olarak ifade ettiğim “Market Pool” grubunda ise işler karışıyor. Şöyle ki; UEFA’nın yayın pazarının oransal değerine göre ülkeleri sıraladığı bir listesi var ve buradaki sıralama dikkate alınarak havuzdaki para bu ligler arasında bölüştürülüyor. Sonrasında ise takımların payına düşen hesaplanırken; o ligden turnuvaya katılan takımların sayısı, bu takımların bir önceki sezon ligi hangi sırada bitirdikleri ve mevcut sezon şampiyonlar liginde hangi aşamaya kadar ilerleyebildikleri gibi kriterler kulüplerin kesin payını belirliyor.
Yani aslında ülkenizde yayınlanan Şampiyonlar Ligi maçlarına yayıncı kuruluşun ödediği paranın, UEFA’nın toplam havuz gelirleri arasındaki payı ne kadar fazlaysa, sizin liginizin takımlarının havuzdan aldığı toplam pay da o oranda artıyor. Ülke puanı diye tabir ettiğimiz sıralama, o ülkeden kaç takımın turnuvaya hangi aşamada katılacağının belirlenmesinde etkili. Ancak o ülkenin takımlarının havuz gelirlerinden alacağı paranın belirlenmesinde, ülkenin yayıncı kuruluşunun UEFA’ya ödediği paranın, havuzda toplanan yayın gelirlerine oranı belirleyici oluyor.
Tabii yayın geliri denince akla İngiltere geliyor. Örneğin kupayı bir İngiliz takımının kaldırması durumunda, diğer değişkenlere de bağlı olarak, diğer ülke takımlarından daha fazla gelir elde edebilmesi ihtimali doğuyor. Örneğin geçen yıl yarı finalde turnuvaya veda eden Manchester City bu sistem dolayısıyla, finale dahi kalmadığı halde Şampiyonlar Ligi’nden en çok gelir elde eden kulüp olmayı başarmıştı. Ancak mesela ülkemizden, Ukrayna’dan veya İsviçre’den bir takım kupayı almayı başarsa bile, havuz gelirlerinin dağıtımı dolayısıyla toplamda daha az bir parayı kasasına koyabilecek.
2015-2016 sezonunda havuz gelirleri kapsamında İtalyan kulüplerine ödenen toplam tutar 112 milyon € olmuştu. İspanyol takımları ise kendileri için ayrılan 90 milyon €’luk payı bölüşmüşlerdi. İngiliz kulüpleri için ödenen havuz geliri ise 140 milyon €’ydu. Yayın hakları ihalesinin 2015-18 arası dönemi kapsaması nedeniyle sezon da rakamların aynı kalacağı öngörülüyor.
Gelelim bu sezona. İtalya’dan grup aşamasına kalmayı başarabilen takımlar Juventus ve Napoli oldu. (Roma playoff turunda turnuvaya veda etse de, ülkesinin havuz gelirlerinden %10 gibi bir miktar alıyor.) İspanya’dan ise Barcelona, Atletico Madrid, Sevilla ve Real Madrid takımları gruplarda boy gösterdiler (Villarreal playoff turunda turnuvadan elense de anlaşma gereği %10 dolayında bir pay alıyor) . Napoli’nin yarışı ikinci tura kadar sürdürebilmesi Juventus’un ekmeğine yağ sürerken; Sevilla’nın ikinci turda, Barcelona çeyrek finalde, Atletico Madrid’in yarı finalde havlu atması, Real Madrid’in havuz gelirlerinden aldığı payın azalmasına neden oldu. Ayrıca Real Madrid geçen yıl İspanya Ligi’ni ikinci olarak bitirmesi de havuz gelirlerinin dağıtımını onlar açısından olumsuz yönde etkiledi (Geçen yıl kupayı kazanmış olsa da ligdeki derecesi dikkate alınarak havuz gelirlerinin paylaşımına katılıyor.)
Sonuç olarak mevcut sistemde İtalyan kulüplerinin toplamda havuzdan aldıkları payın, İspanyol kulüplerine ödenenden fazla olması; Juventus’un İtalya’nın payını daha az takımla paylaşması, diğer takımların üst turları görememesi ve lig şampiyonu unvanı dolayısıyla bölüşümde elinin güçlü olması aradaki gelir farkını yaratan etken oldu. Real Madrid ise İspanya’nın daha az olan havuz payını, daha fazla sayıda kulüple paylaşmak durumunda kaldı. Ayrıca bu takımların sonraki turlarda da yer alması ve Barcelona’nın bir önceki yılın lig şampiyonu unvanıyla turnuvaya katılması, bölüşümde ellerini zayıflatan nedenler arasındaydı. Geçen yıl Şampiyonlar Ligi’nden elde edilen gelirler listesinde yarı finaldeki rakibi Manchester City’e geçilmekten kurtulamayan Real Madrid, bu kez finaldeki rakibi Juventus’un gerisinde kaldı.
2015/16 sezonu UEFA gelir dağıtım tablosu