Futbolda taktik anlayış olarak diğer sporların incelendiğini biliyoruz. Bazı teknik adamlar belli anlayışlarda diğer spor dallarının taktiksel yapılarını incelemeyi faydalı buluyor. Örneğin TGG de yayınlanan bu yazıya bakabiliriz. Pep Guardiolanın geriye pas konusunda Hokey’den esinlendiğiyle ilgili yazıdan bir parçayı paylaşalım.
Hokey oyuncuları presi aşmak için geriye pas atmakta ustadır ve TGG, Guardiola’nın kendi ülkesinde popüler olan bu sporu incelediğini anlıyor.
TGG
Ben Mackriell, Stats Perform’da Profesyonel Ürünlerden Sorumlu Başkan Yardımcısı ve eski bir Galler 21 Yaş Altı hokey sporcusudur.
“Bu sporda pres yapmak çok önemlidir çünkü hokeyde top çok hızlı hareket ettiği için savunmada pozisyon almazsanız çok çabuk cezalandırılırsınız” diyor.
“Outletting presi yenmektir ve sporda çok büyük bir öneme sahiptir. Topa sahip olan takım geriye doğru gider ve ardından sahanın diğer tarafına, genellikle de sağ tarafına geçer, bu da presi hareket ettirmek ve savunma oyuncularının uzun mesafeler koşmasını sağlamak için bir girişimdir.
“Bu prensiplerin çoğu futbola da aktarılabilir. Temelde savunma yapan takımı esnetmeye ve çizgiler arasında boşluklar yaratmaya çalışıyorsunuz.”
Yine TFA’da ki yazıda Cameron Meighan şu ifadeleri kullanıyor. “Basketbol, zaman zaman futbol antrenmanlarımda kullandığım bir spor ve iki spor arasındaki benzerlikler sıklıkla dile getirilse de nadiren açıklanır. Pep Guardiola’nın Almanya’dayken Bayern Münih’in basketbol koçuyla konuşmalar yaptığı söylenirken, Steve Nash ve Steph Curry gibi basketbolcuların da bu spora büyük ilgi duydukları ve Curry’nin kendini geliştirmek için Barcelona’yı izlediği söyleniyor.”
Biz de bugün futbolun derin bloğa karşı set hücumu taktiklerini bu konuya en yakın spor dallarından olan hentbol ile inceleyeceğiz. Hentbolda hemen hemen tüm hücumlar 6v6 derin ve bire bir savunma karşısında geçiyor. Burada rakip alan da oyuncuları manipüle etme ve alan yaratma ile takımlar sonuca gitmeye çalışıyor. Şimdi biraz temelden hentbolu incelemeye başlayalım.
İlk temel ilke: merkezi boşluğu açın!
Çoğu salonda merkezi alan çizilmiştir – basketbol sahasının 3 sayılık atış alanı içindeki yüzeydir. Bu alandaki saldırganlar prensip olarak tehlikelidir; ancak bu alana yüksek hızla girerlerse daha tehlikelidirler! Bu nedenle, buradaki oyuncular – daha önce 3 saniyelik bölge için basketbolda açıklandığı gibi – uzun süre durmamalıdır (Şekil A1 ve A2).
Topsuz oyuna girdikten sonra oyuncu orada uzun süre kalmamalı ve kural olarak topsuz oyuna girmeden yan tarafa ya da orta çizgiye doğru gitmelidir. Hücumda adam adama savunma sırasında koçtan gelen talimatlar “açıl!” veya “dağıl!” şeklinde olabilir. Bu prensip alan savunmasına karşı oyun için de geçerlidir. Ek olarak, geri saha oyuncusuna daha fazla alan yaratmak için dış pozisyonların işgali ve çizgi oyuncusu pozisyonu girilir. (Şekil A3 ve A4).
Diğer temel prensip: topa sahip olan oyuncunun arkadan korunması!
Topa sahip olan oyuncunun yüksek bir hızla kaleye ulaşmaya çalıştığını ve kapağın da – gerekirse birkaç savunma oyuncusuyla – yolu kapatmaya çalışacağını varsayalım. Atılım girişimi, topun düzgün bir şekilde sürülmesine ve ayrıca topa sahip olan oyuncunun teknik becerisine bağlıdır. Top sürmenin sonunda – ve muhtemelen kaleye giden yolu kapatan “düşman” savunma oyuncularının etrafından dolaştıktan sonra – diğer oyuncuların desteği gerekli hale gelir (Şekil C1 ve C2).
Topa sahip olan oyuncu rakip kaleye ilerlerken, takım arkadaşları ileri hareketlerini öyle koordine etmelidir ki, topa sahip olan oyuncu savunma bu pası engellemeden istediği zaman pas atabilsin (Şekil C3 ve C4).
Dördüncü temel ilke: oyunu hareket ettirmek!
Top mümkün olduğunca hızlı ve güvenli bir şekilde, bir yandan takım arkadaşlarının zaten beklediği (“açıkça dağılma”) ve diğer yandan hiçbir savunma oyuncusunun olmadığı veya sadece birkaç savunma oyuncusunun bulunduğu bir alana (oyun sahasının diğer tarafına) getirilmelidir (Şekil D1 ve D2).
Oyunu hareketlendirmenin klasik yolu – futbolda merkez değiştirme – uzun alan açma pasıdır. Oyuncular – hentbola yeni başlayanlar da dahil olmak üzere – bunu severek ve sık sık yaparlar, ancak ne yazık ki çoğunlukla kenarlarda. Daha etkili, daha emin ve her zaman yeterince hızlı olan birkaç kısa pas ya da takip eden kısa pasla birlikte hızlı bir driplingdir.
Bir hücum alanı kaplamasına karşı pozisyon hücumunda top sürme küçük bir rol oynarken, kısa ve hızlı paslar oyunun kilit unsurudur (Şekil D3 ve D4).
Taktiksel açıdan bakıldığında, oyun sahasının bir tarafına (örneğin 4’e karşı 4) ve diğer tarafına (geniş alanda 2’ye karşı 2) vurgu yapma fikrinin arkasında bu ilke yatmaktadır. Çocuklar taktiksel temelleri bilinçsizce öğrenirken bunu – özellikle hücum alanını kapatmaya karşı – hedeflemelidir.
Savunmanın adam adama savunmadan alan savunmasına yükseldiği ve hücuma olan mesafeyi göz ardı ettiği ölçülerde pas oyununun önemi artar. Adam adama savunmaya karşı hücum etmek daha çok ‘top sürme oyunudur’ – alan savunmasına karşı oynamak ise daha çok ‘pas oyunudur’.
6-0 savunma
6-0 sistemi, hentbol sporunda en yaygın kullanılan savunma taktiklerinden biridir. Bu sistemde tüm oyuncular tek bir çizgi halinde durur.
Amaç, kalecinin alanının önündeki tüm çevreyi kapatmak ve hem kanattan hem de pivottan gelen sızmaları engellemektir.
İşaretleme dengesi rakip topun hareketine göre yapılır, yani soldan sağa veya tam tersi.
Ancak bu dizilişin iki zayıf noktası var: orta mesafeli şutlara izin veriyor ve top çalma şansı vermiyor.
5-1 savunma
5-1 sistemi profesyonel maçlarda da yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu sistemde iki markaj hattımız vardır: kalecinin alanını koruyan beş oyuncu ve 9 metre çizgisinde yüzen bir “joker”.
6-0’a kıyasla bu diziliş rakiplerin sızması için daha fazla alan bırakır. Ancak pasları kesmek ve karşı atak başlatmak için iyidir.
Forvet hattındaki oyuncunun hızlı ve sert olması gerekir, çünkü sürekli hareket halinde olacaktır – her zaman top çalmak, orta mesafeli şutları engellemek veya pivotun yoluna çıkmak için boşluklar arayacaktır.
4-2 savunma
4-2 sistemi iki çizgiden oluşur: iki oyuncu 9 metrelik çizgide dururken diğerleri onların arkasında durur.
Bu dizilişte iki çizgi, rakibin pas hareketlerini marke etmek için yanlara doğru hareket eder. İki iyi uzun menzilli şutörle oynayan takımları marke etmek için mükemmeldir.
Ancak bu taktik, çizgiler arasında kalan boşluklar rakip tarafından kullanılacağı için 3-3 hücum sistemini marke etmek için pek uygun değildir.
3-3 savunma
3-3 sistemi hentboldaki en agresif savunma şemasıdır, çünkü üçer oyuncudan oluşan iki hatla çalışır. Takımın yarısı 9 metre çizgisinde, diğer yarısı da geride yüzer.
Geride olan ve hızlı bir şekilde gol atmak isteyen takımlar tarafından kullanılan bir dizilimdir, çünkü çok sayıda top kapma ve çalmaya izin verir. Eğer topa sahip olunursa, karşı atak genellikle şiddetlidir.
Öte yandan, hem pivotlar hem de kanat oyuncuları tarafından rakiplerin çok fazla sızmasına izin verir, çünkü arkada markaj yapan kişi öndekini korumakta çok zorlanacaktır.
3-2-1 savunma
Son olarak, spordaki en esnek ve uyarlanabilir hentbol taktiklerinden biri olan 3-2-1 savunma sistemimiz var.
Bu şemada oyuncular üç sıra halinde konumlandırılır: biri kalecinin alanını korur (üç oyuncu), bir orta çizgi (iki oyuncu) ve 9 metre çizgisinde daha ileri bir çizgi (bir oyuncu).
Bu sistem çok fazla fiziksel efor gerektirir ve oyuncuları kolayca yorabilir. Bununla birlikte, son derece çok yönlüdür ve takımın uygun gördüğü takdirde rakibin oyununun ortasında savunma düzenini değiştirmesine olanak tanır.
6-0 hücum
Hücum hentbolu taktikleri arasında 6-0 sistemi en basit ve uygulaması en kolay olanıdır. Bu sistemde oyuncular sahada tek bir çizgi oluşturur.
Oyuncular daha sonra 9 metrelik çizginin dışında, ortada ya da uçlarda bitirecekleri bir boşluk bulana kadar eşzamanlı olarak hareket ederler.
Takım sahada iki merkez orta saha oyuncusu, iki kanat oyuncusu ve iki kanat oyuncusuyla, yani pivot olmadan yer alır. Bu nedenle, 6-0 profesyonel maçlarda sıklıkla kullanılmaz.
5-1 hücum
5-1 hücum sistemi hentbolda en popüler olanıdır. Bu şemada, iki kanat oyuncusu, iki kanat oyuncusu ve bir merkez orta saha oyuncusunun yanı sıra rakip savunmanın ortasında yüzen bir pivottan oluşan beş oyunculu bir hattımız var.
Bu taktik çok fazla oyun kurmayı mümkün kılar. Orta saha oyuncuları sahanın ortasından şut atabilir, kanat oyuncuları kanatlardan içeri girebilir ve pivot sızmak için boşluklar bulabilir.
4-2 hücum
4-2 sistemi 5-1’in bir varyasyonudur, ancak savunma oyuncularının ortasında dolaşan iki pivot vardır. Onların arkasında iki kanat oyuncusu ve iki oyun kurucu yer alır.
Çok saldırgan bir taktik tasarım olmasına rağmen, yani hızlı ve öldürücü goller bulmak için mükemmel olmasına rağmen, karşı saldırılara karşı savunmasızdır.
İki pivot kalecinin bölgesine yakın çalıştığından, geri dönmeleri ve savunmayı yeniden düzenlemeleri daha uzun sürecektir.
“ADAM ADAMA” SAVUNMA NEDEN BU KADAR AZ KULLANILIYOR?
Adam adama savunmanın basketbolda etkili olmasına karşın Hentbolda son derece riskli olmasının temel nedeni, her iki spor dalında da yüksek yüzdeli şutların yerleri ile doğrudan ilişkilidir. Basketbolda çok yüksek yüzdeli şutlar için tek bir nokta vardır: potanın hemen yanı (yani turnike). Hentbolda, aşırı kanatlar hariç 6 metre çizgisinin tamamı basketbol turnikesine eşdeğerdir. Basketbolda, mağlup olan bir savunma oyuncusu genellikle hücum oyuncusu ile pota arasına girecek başka bir savunma oyuncusunun yardımına güvenebilir. Hentbolda da başka bir savunma oyuncusu yardım için araya girebilir, ancak savunma 6 metre çizgisi boyunca yayıldığı için bu tür bir yardımın zamanında gelmesi daha az olasıdır.
YAYGIN OLARAK KULLANILAN SAVUNMA DIZILIŞLERI NELERDIR?
Savunma dizilişleri genellikle kaç savunma oyuncusunun 6 metre çizgisine yakın oynadığını ve kaç savunma oyuncusunun yayın 2-3 metre üzerinde oynadığını gösteren bir numaralandırma şemasıyla ifade edilir.
Yukarıda video olarak aşağıda ise 2d olarak incelenen atakta hücum eden taraf 5-1 sistemin kullanıyor. Önce pozisyon rotasyonu yapıp LB oyuncusu CB ile alan değişimi yapıyor ve pivot öne çıkarak merkezdeki savunmacıları blokluyor. Devamında LB süratle sağ tarafa gelince bu alanda 3v2 sayısal avantaj oluşuyor ve sağ kanat oyuncusu bu avantajı kullanarak topu ağlara gönderiyor.
Bu atakta ise yine merkezde pas ritminin ve dinamizmin rakip savunma dengesini nasıl bozduğunu izliyoruz. RB CB nin sağ tarafa doğru topsuz koşusuna pas veriyor ve hızlıca merkeze doğru hareketlenip topu geri alıyor. Bu sayede merkezdeki oyuncuları hareketlendirip belli bir noktada öbek halinde kalmalarına ve geniş koridorlar oluşmasını sağlıyor. Sonrasında LB merkeze koşarak gelip RB den topu alınca ivmelenmiş ve önünde boş koridor bulup şut şansı buluyor ve devamında skoru yapıyor.
Burada ise CB RB’ye pas attıktan sonra LB ile pozisyon rotasyonuna giriyor ve sonrasında merkeze gelen LB topla buluşuyor. Can alıcı aksiyon ise bu andan sonra başlıyor. Sağ kanat oyuncusu LB’nin koşu ile kaos oluşturduğu merkeze gelip topla buluşuyor ve topu vakit kaybetmeden sola geçen CB’ye teslim ediyor. BU anda LB ve Pivot merkezde rakipleri blokladığı için sol tarafta 2v1 üstünlük oluşuyor. Burada bireysel hata sonucu atak sonuçlanamamış olsa da son aksiyona kadar verimli işlenmiş bir çizilmiş oyun izledik.
Burada yukarıdaki hentbol hücum setlerindekine benzer şekilde merkezdeki savunma önünde yapılan hareketlilik ile derin blok savunmanın nasıl zaafa uğratıldığını görüyoruz. Hentbol hücum seti gibi rakip ceza sahası önünde sabırla pas yapıp, pas temposunu hızlı tutarak rakibin topa göre pozisyon alması güçleştiriliyor ve doğru anda oluşan pas yada şut opsiyonları kullanılarak derin blok parçalanıyor.
Burada ise hareketli pivot oyuncusunun rakibin nasıl dengesini bozduğunu izliyoruz. Savunma arasında duran pivot mobil bir oyunu tercih edince statik defans yapısını bozuyor. Aynı zamanda merkezde kalıp rakibini belli noktalara çektiğinde ise yine takım arkadaşlarına boş koridorlar ve şut imkanları sağlıyor.
Futbolda da buna benzer olarak santraforların derine gelip yada sağa sola deplase olarak rakip savunmaların yapısını bozduğunu ve bağlantı kurarak takımına fayda sağladığını biliyoruz. Yukarıda Henry’nin Karim Benzema’nın rakip savunmayı nasıl manipüle ettiğini anlattığı videoda hentboldakine benzer küçük nüansların savunmayı ne denli zor duruma düşürdüğünü görüyoruz.
Burada da Pep Guardiola’nın derin bloğa karşı kilidi açtığı bir pozisyonu görüyoruz. Benzer şekilde merkez forvetin hareketliliği ve devamında rakip savunmayı doğal konumundan koparmasıyla geride derin boşluk oluşuyor ve bu boşluğu işleyen Manchester City skoru buluyor.
Bu yazıyı yazarken Hentbol konusunda bana rehberlik eden Cengiz Ömer’e teşekkürü bir borç bilirim.
Kaynakça
TGG
TFA
https://handballcoaching.gr/2022/02/13/basic-principles-in-attack/
https://seumelhorjogo.com.br/en/handball/handball-tactics/