Simon Kuper’in yazdığı “Football Against the Enemy”isimli kitabın, Türkçemize çevrilişi “Futbol asla sadece futbol değildir” şeklindedir.
17 Temmuz 1991 yılında, İngiltere’de FA Premier League’in yeni yapılanma süreci ile ilgili atılan imzalar sonrası, futbol gerçek anlamda sadece futbol olarak kalmayacak, günümüze kadar gelişen süreçte İngiltere ile başlayan endüstriyel futbol süreci, ardından İspanya, İtalya, Almanya ve Fransa gibi ülkelerde de paranın oyunun içine daha fazla girmesine yol açacaktı.
Sıra ile her hafta Avrupa Futbolu’nun tepe noktasında bulunan beş ligin genel ve ekonomik yapıları ile ilgili bilgi aktaracağım yazılarımda, son olarak ligler arasında genel karşılaştırmalar hakkında size bilgi vermeye çalışacağım.
İNGİLTERE “BARCLAYS PREMIER LEAGUE”
İngiliz futbol sisteminin en tepe noktası olan Premier League, bugün 20 takımdan oluşuyor. Bir alt lige düşme ve alt ligden üst lige yükselme sistemi ile sezonların oynandığı ligde, Premier League ana bir şirket yapısı içerisinde, 20 ortaktan oluşuyor. Bu 20 ortak, Premier League’de oynayan takımlardır.
Bir takımın 38 maç yaptığı ve toplamda 380 maçın yapıldığı sezonlar Ağustos ile başlayıp, Mayıs ayında sona eriyor. Bugün için Barclays Bank tarafından isim sponsorluğu yapılan Premier League, orijinal olarak “Barclays Premier League” olarak oynanıyor.
1991 yılında, Football League adı ile oynanan ligin, özellikle gelir anlamında kulüplere katkısı bulunmadığından, Manchester United-Liverpool-Tottenham-Everton ve Arsenal kulüpleri ( TOP FIVE CLUBS ) aralarında yaptıkları görüşmeler neticesinde, daha yüksek yayın gelirleri elde etmek amacı ile limitet bir şirket kurmaya karar verdiler. Lancaster Gate’de merkezi bulunan bu kurum, 104 yıllık İngiliz futbol tarihinde değişiklik yaparak, ligi 4 kademeye böldü ve 1992-93 sezonu ile beraber Premier League bugüne en yakın formatı ile 22 takım ile oynanmaya başladı.
2000’li yıllara gelindiğinde, TOP FIVE CLUBS dediğimiz yapı BIG FOUR olarak değişiklik gösterdi. Özellikle yabancı sermayenin İngiliz futboluna girişi ile Arsenal – Chelsea – Liverpool ve Manchester United gelir bakımından en zengin ve ligi domine eden kulüpler olarak, büyük dörtlü olarak yer almaya başladı.
2007-2008 sezonu ile beraber 20 takımla oynanmaya başlanan ligin, şirketsel yapısında Premier League içinde oynanan sezonda yer alan her takım bir ortak konumunda oluyor. Her takımın kural, kontrat gibi prosedür değişikliklerinde 1 oy hakkı bulunurken, şirket yönetim kurulu da kulüpler tarafından seçiliyor.
1992 yılında Manchester United’in şampiyonluğu ile başlayan ligde, bugüne kadar United 13, Chelsea 4, Arsenal 3, City 2 ve Blackburn 1 defa şampiyonluğa ulaşmıştır.
Ligin sponsorluk yapısına bakıldığında 1992 yılından beri 2 sponsorla ana sponsor kategorisinde çalışıldığı gözlemleniyor.
- 1992-1993 : Sponsor yok
- 1993 – 2001: Carling – FA Carling Premiership
- 2001 – 2004 : Barclay Card ( FA Barclay Card Premiership )
- 2004 – 2016 : Barclays ( Barclays Premier League ) 2012 yılında kontratını, 2016 sonuna kadar olacak şekilde 120 Milyon GBP ödeme ile yenilemiştir.
Finansal açıdan değerlendirme yapıldığında, 2015 sezonu sonu itibariyle Premier League’in gelir dağılımı aşağıdaki şekildedir.
Toplamda 3,9 Milyar EUR geliri ile dünyada lig kategorilerinde en fazla gelir üreten konumundadır. 2010 yılında Uluslararası Ticaret kategorisinde, Kraliçe ödülüne de layık görülen lig son 6 yıllık dönemde gelirlerinde % 40 oranında artış sağlamıştır.
Bugüne kadar 47 kulübün yer aldığı Premier League’de, İngiliz takımları haricinde 2 Galler kulübüde yer almıştır. İskoç ve İrlanda takımlarının da, Premier League yapısı altında oynamaları tartışılsada genel kabul görmemiştir.
Dünyada 212 farklı noktada, 643 milyon evde ve 4,7 milyar insana ulaşan Premier League yayınları, TV aracılığı ile Avustralya’dan, Kanada’ya, Afrika’dan, ülkemize kadar farklı noktalarda canlı olarak yayınlanıyor. Dünya yayınlarını 2015’den geçerli olmak üzere, 2021 yılına kadar satın alan NBC Sports lige 640 Milyon GBP aktarırken, ulusal yayınlar için 2015’de sözleşmelerini yenileyen Sky ve BT 2019 yılı sonuna kadar için 5.1 Milyar GBP ödeme yapacaktır.
Premier League’de yayın gelirlerinin bu kadar yüksek olmasındaki temel eden, markalaşmış bir lig ve markalaşmış takımların olmasıdır. Bugün dünya futbol marka liginin ilk 35 takımı arasında 15 İngiliz takımı bulunurken, ülke dağılımlarında İngiliz kulüpleri % 46’lık oran ile marka dağılımında 10 ülke arasında ilk sıradadır. ( İngiltere- Fransa – Almanya – İtalya – İspanya – Türkiye – Hollanda – Brezilya – İskoçya – Portekiz )
Bugüne kadar 53 farklı stadyumda maçların oynandığı Premier League’in son sezon seyirci ortalaması 34.000 civarındadır. Bu kategoride Alman Ligi’nin arkasında kalan Premier League’de bilet fiyatları 25 ile 60 GBP, kombine fiyatları ise 460 ile 860 GBP arasında değişiyor.
