Futbolda bir süredir gündemde olan Video Hakem Uygulaması (VAR) , yavaş yavaş kullanılmaya başlandı.
A seviyedeki milli takımların oynadığı hazırlık maçlarından, alt yaş kategorilerinde düzenlenen turnuvalara kadar birçok farklı düzeyde test edilen VAR, futbol dünyasında uzun süredir tartışmaya yol açan pozisyonları ortadan kaldırmayı hedefliyor.
Video Hakem Uygulaması (VAR) özetle; karşılaşma sırasında hakemi tereddütte bırakan ya da oyuncuların yoğun itirazda bulunduğu bir pozisyonda, hakemin ekran başında pozisyonların tekrarını izleyen diğer hakemlerle kulaklık aracılığıyla iletişim kurduğu ve onlardan gelen bilgiye göre karar verdiği bir sistem olarak tanımlanabilir.
Bu tarz bir teknolojiye ihtayaç olduğu fikri, aslında 2010 Dünya Kupası’nın ikinci turunda oynanan meşhur Almanya-İngiltere maçında Frank Lampard’ın çektiği şutta topun kale çizgisini geçmesine rağmen hakemin devam kararını vermiş olması sonucu ortaya çıkmıştı.
O pozisyondan sonra ciddi biçimde tartışılan bu konu için 2011 senesinden itibaren geniş kapsamlı çalışmalar başladı.
FIFA, bu doğrultuda “Gol Çizgisi Teknolojisi” olarak bilinen düzeni ilk olarak 2012’deki Dünya Kulüpler Kupası esnasında kullandı. Uygulamanın başarıyla sonuçlanması üzerine harekete geçen İngiltere Futbol Federasyonu da 2013 yılında bu sistemi devreye soktu.
İlerleyen dönemde bu teknolojinin daha da geliştirilip, maçın skoruna direkt etki edebilecek pozisyonlar için uygulanabilir versiyonu gündeme geldi ve hakem hatalarının minimize edilmesi amacıyla ”Video Hakem Uygulaması” konuşulmaya başlandı. Bu fikre göre VAR; ofsayt, penaltı, kırmızı kart gibi oyunun kaderini değiştirebilecek olaylarda tartışmaya açık pozisyonlarda hakeme yardımcı olarak bu konuda en doğru kararı vermeye çalışan bir sistem olarak nitelendiriliyor.
VİDEO HAKEM UYGULAMASI (VAR) FUTBOLDA NASIL İŞLEYECEK?
VAR sisteminde, kontrol odasındaki iki hakemden biri maçı analiz edip, gerektiğinde hakeme bilgi verirken, diğeri de oyunu takip edebilecek. Kontrol odasından gelen bilgi üzerine, maçı yöneten hakem saha kenarındaki ekrandan pozisyonu izledikten sonra kararını verebilecek.
Stat çatısına yerleştirilen yüksek kare çekim özelliğine sahip kameralar, topun hareketlerini kayıt altına aldığı bu bilgisayar sisteminde, topun çizgiyi geçip geçmediği bilgisini 1 saniye içerisinde hakemin kol saatine titreşimli olarak gönderebilecek.
UEFA’da başkanlık yaptığı dönemde bu fikir ortaya atılan Michel Platini, futbolda teknolojik imkanların kullanılması kapsamında yapılan oylamada hayır oyu kullamıştı. Daha sonra görevi devralan Gianni Infantino, futbola bu tarz yeniliklerin getirilmesi gerektiğini öne sürerek çalışmaları hızlandırdı.
Göreve geldikten sonra düzenlediği bir toplantıda alınan karar gereği maçlarda video teknolojisi kullanımı denemelerinin iki yıl içinde başlayacağını belirten Infantino, deneme sürecine 12 lig yönetimi ve bir konfederasyonun talip olduğunu açıklamıştı.
Yapılan ilk açıklamada; maç esnasında pozisyon tekrarlarının izlenmesi için VAR görevlendirilmesinin planlandığı, bu sistemin sadece gol, penaltı, kırmızı kart ve yanlış oyuncuya kart gösterilmesi gibi sonucu direkt etkileyebilecek durumlarda devreye gireceği belirtildi.
İLK OLARAK FRANSA-İTALYA MAÇINDA SİSTEM DENENDİ
VAR sistemi, ilk olarak 1 Eylül 2016’da İtalya ile Fransa arasında oynanan hazırlık maçında denendi. İtalyan futbolcular, Fransız defans oyuncusu Layvin Kurzawa’nın ceza sahası içinde topu elle oynadığı iddia ederek hakeme penaltı itirazında bulundu. Karşılaşmanın Hollandalı hakemi Björn Kuipers de bunun üzerine oyunu durdurdu ve saha kenarında videodan pozisyon tekrarını izleyip penaltı olmadığına karar verdi.
İlk kez uluslararası bir maçta kullanılan VAR’ı “futbolda devrim” olarak niteleyen Infantino, bu sistemin 2018’de Rusya’da düzenlenecek Dünya Kupası’nda kullanılmasının planlandığını söyledi.
TÜRKİYE NE DURUMDA?
Türkiye Futbol Federasyonu, geçtiğimiz günlerde Video Hakem Uygulaması (VAR) ile ilgili olarak resmi internet sitesinden açıklama yayınladı.
Uzun süredir FIFA, UEFA ve IFAB (Uluslararası Futbol Birliği Kurulu) ile iletişim halinde olduklarını belirten TFF, bu kurumlarla koordine inceleme ve çalışmalarını yürütüldüğünü ifade etti.
Daha sonra bu sistem, Süper Lig hakemleri Fırat Aydınus ve Bülent Yıldırım tarafından, Başakşehir Fatih Terim Stadı’nda Başakşehir kulübünün altyapı takımları arasında yapılan maçta test edilidi. Denemeleri bizzat yerinde takip eden TFF Başkanı Yıldırım Demirören, VAR ile ilgili şu sözleri kullandı:
“Futbolun içerisinde hakem hataları var. Hiç kimse Türk hakemlerinin adaletsiz olduğunu söyleyemez. Hakem hataları olmuştur, bu hatalar üzmüştür. İngiltere, Almanya, İtalya başlıyor. Biz de bu aşamada ilk adımımızı attık. Bu süreç sadece yurt içinde bitmiyor. Yurt dışında da bir eğitim süreci var. Ocak ayına Video Hakem Uygulaması’nı yetiştirmeye çalışıyoruz. Sezon başına yetiştirmemiz imkansız. Bir kural değişmiyor. Sadece daha fazla ekranlarla incelenmiş olacak. Araçlarda yüzde 90 mevcut hakemler olacak. Ayrıca bırakmış hakemlerden de faydalanabiliriz.” ifadelerini kullandı.”
Yapılan testleri yakından inceleyen Kulüpler Birliği Başkanı Göksel Gümüşdağ da “Yaklaşık bir yıldır video hakem sistemini istiyorduk. Bizim amacımız sezona bu şekilde başlamaktı ama eğitim süreci var. Hakemler maçı canlı yayın aracından takip edecek. Gerekli güvenlik sağlanacak. Son kararımız bu yönde oldu.” şeklinde konuştu.
Öte yandan Merkez Hakem Kurulu Başkanı Yusuf Namoğlu, Video Hakem Uygulaması hakkında şu bilgileri verdi: “VAR’a geçilince bütün dertler bitecek diye bir şey yok. Bütün Türkiye’ye daha önce anlatıldı. Bu uygulama, dört ana konuda orta hakeme yardımcı olacak; gol, penaltı, ihraç ve yanlış ihraç… VAR yüzde 100 emin olduğu konularda maçın hakemine bilgi aktaracak ancak son kararı yine maçın hakemi verecek. Büyük katkı sağlayacak ama yüzde 100 hatalar düzelecek diye bir şey yok. Kornerlere, sarı kartlara, ikinci sarı kartlara, taç atışlarına asla karışılmayacak. Yoruma açık olan pozisyonlarda karar vermeyecek. Ancak maçın hakemi sorarsa, pozisyon hakkında görüşünü bildirecek.”
TEKNİK DİREKTÖRLER NE DEDİ?
Süper Lig’de göre yapan teknik adamlar da ocak ayında yürürlüğe girmesi planlanan VAR sistemiyle ilgili görüşlerini belirtti. Beşikaş Teknik Direktörü Şenol Güneş, bu uygulamanın kullanılabileceğini kaydederken, Başakşehir’i çalıştıran Abdullah Avcı, “Oyunun bugünkü gerçeklerine bakıldığında sanki futbolun içinde olması gereken bir durum gibi duruyor.” yorumunu yaptı.
Galatasaray Teknik Direktörü Igor Tudor, söz konusu uygulamayla ilgili, “Bu sistem, hakemler için çok iyi olacak.” derken, Kasımpaşa Teknik Direktörü Kemal Özdeş de VAR’ın faydalı olacağını dile getirdi.
Antalyaspor Teknik Direktörü Rıza Çalımbay, Video Hakem Uygulaması ile ilgili sabırlı olmak gerektiğini söylerken, denenip görülmesi için zaman tanınması ricasında bulundu.
OLUMSUZ GÖRÜŞLER DE VAR
VAR sisteminin gereksiz olduğunu düşünen futbol adamları da yok değil! Trabzonspor Teknik Direktörü Ersun Yanal, bu uygulamanın futbolun doğasına aykırı olduğunu iddia ederek, “Video uygulamasına, oyunun durmasına karşıyım. Birbirimize güvenmeliyiz. Birbirimizi baskı atına alıp futbol iklimini kirletmemeliyiz. ‘Top çizgiyi geçti mi, geçmedi mi?’ gibi küçük uygulamalar yapılabilir ama bu kapsamda bir uygulamayı futbolun doğasına aykırı buluyorum.” sözlerini kullandı.
ESKİ HAKEMLERİN YORUMLARI
Türk futbolunun en ünlü hakemlerinden Bülent Yavuz ve Mustafa Çulcu da VAR sistemiyle ilgili görüşlerini belirtti. Yavuz, “Sadece Türkiye’de değil, Avrupa’da da hakem hatalarının can yaktığı, skora etki ettiği, hatta küme düşme ve şampiyonluklarda rol oynadığı aşikar. Bu anlamla hakkaniyetli ve dürüst oyun için hakemi takviye edecek teknolojiye de ihtiyaç doğmuştu. Avrupa’da 7 ülke resmi olarak kullanıyor, Türkiye 8. olacak. Bana göre çok önemli bir hamle.” diyerek uygulamaya destek verdi.
Çulcu ise “VAR geldiğinde sanki bütün hakem hataları bitecek şeklinde bir algı oluşuyor; böyle bir şey yok. Mesela bu sistemin uygulandığı Fransa-İspanya maçında ofsayt ve ofsayttan verilen golün düzeltilmiş şeklini hep birlikte yaşadık ama İspanya lehine verilmeyen penaltının da altını çizmek isterim. Böyle baktığımız zaman, VAR bazı doğruları getirecek ama adaletsiz bir uygulama olabileceğini gördük çünkü çok hassas ve sonuca tesir eden iki hata vardı. Teknoloji ile hareketli insan gözünün mukayesesi fark yarattı. Bu da sahada bulunan insana güveni zedeledi. Bu devam ettiği sürece saha içerisinde lokal liglerde hakeme ve yardımcı hakemlere ciddi sıkıntılar ve kritik anlarda büyük tepkilerle karşılaşabiliriz. Ama sonuçta teknolojinin futbolun içine girmesi kaçınılmaz. Dozajını iyi tutturduğumuz ve futbolun akışını kesmediği sürece teknolojinin futbolun içine girmesi kabul görecektir.” sözleriyle uygulamanın yol açabileceği sorunlara değindi.
Goal